Samet Altıntaş
Günlüğüne yazan Tanpınar, “Hiç bu kadar perişan, bu kadar aciz, şerefsiz ve acınası olmamıştım. Allah bana 5000 lira nasip etsin.” Nasıl olmasın? Hayatı boyunca ‘sessizliğin suikastına uğradığını’ belirten Ahmet Hamdi Tanpınar, eserlerini ocak gibi duman çıkarsa, hatta ateşin etrafında toplananları görseydi aynada kendisini yorgun, muzaffer bir komutan olarak görürdü. ısınmak için edebiyat ocağı.
Beş Şehir, Ahmet Hamdi Tanpınar, 224 sayfa, Dergâh Yayınları, 2023.TANPINARMANYA’YA BİR NOT
Aslında sürekli gündemimizde olan bu büyük yazar bize bir kez daha kendisini hatırlattı. Dergah Yayınları; Tanpınar’ın 2020 yılında başladığı eserinin revize edilmiş yeni baskılarını, kardeşi Kenan Tanpınar’dan Mehmet Kaplan ve öğrencilerine intikal eden ve şu anda İstanbul Üniversitesi Türk Edebiyatı’nda bulunan arşivle birlikte okuyucularla buluşturdu. Studies Institute’un yanı sıra eriştiği diğer özel arşivler. Yaklaşık üç yıl süren mesainin ardından külliyat, İnci Engin’in danışmanlığında Sakine Korkmaz tarafından yayına hazırlandı. Emek isteyen bu çalışma, Tanpınar koleksiyonunun mevcut arşivin yanı sıra yeni baskılarda da yer alması nedeniyle ayrı bir değer taşıyor.
Tanpınarmanias’ın yayıncısından gelen şu notu da paylaşayım: “Bu çalışma sonucunda Tanpınar’dan bildiğimiz kadarıyla şimdilik geriye kalan her şeyin ortaya çıktığını belirtmek isteriz. Arşivin tamamı yayınlanacaktır. Belli bir yayın programıyla sunulmuş olup, kataloğu ileride yayınlanacaktır.”
Huzur, Ahmet Hamdi Tanpınar, 380 sayfa, Dergâh Yayınları, 2023.ARŞİVDEN TASLAKLAR
Toplam 6142 sayfalık arşivin yaklaşık 3500 sayfası Tanpınar’ın hayattayken yayımlanmış kitap ve makalelerinin taslak ve tefrikalarından yapılan düzenleme sayfalarından oluşuyor. Bu durumda yazmaların önemli kısımlarının okuyucu ve araştırmacılara ulaşması amacıyla her roman için farklı bir tenkitli baskı hazırlanmıştır. Şimdi aklınıza şu soru gelebilir: Bu eleştirel yayınlar ile romanların tefrika ve ilk baskıları arasındaki farklar nelerdir? Dergah’a göre çalışmaları üç ana gruptan oluşuyor: Tanpınar’ın yoğun olarak atıfta bulunulan metinlerine eklenen açıklamalar, notlar ve arşivdeki taslaklar.
‘İNSAN SÜRPRİZDİR, BEN SİLİYORUM VE BASKIYIM’
‘Barış’ bu eleştirel baskılardan ilkidir. ‘Türk romanının ihtişamı’ sayılan eserin yayımlanışının 75. yıl dönümüne denk gelmesi, Tanpınar isminin şık bir hatırlatıcısıdır. O halde 1954 yılı esas alınırsa 2024 yılının ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün 70’inci yılı olacağını da hatırlatalım. Tanpınar’ın Türkçeye çevirdiği ve yine ilk kez basılan ‘Mahur Beste’, ‘Abdullah Efendi’nin Düşleri’, ‘Yaz Yağmuru’ ve Paul Valery’nin ‘Mösyö Teste’ adlı eserleri de koleksiyonun sürprizleri arasında yer alıyor. Ahmet Hamdi’nin 1926 yılında Ankara’da bir gece okuduğu bu Fransızca kitabı kendi diline çevirmeye karar verdiğini belirtelim. Tanpınar ne diyor: “Kendimi melek sanıyorum, meleğin zıddı. İkisinin ortası deniz tutuyormuşçasına midemi bulandırıyor. İnsan tekrardır. Ben azim, kararlılık. İnsan sürprizler, ben silinmelerim. ve düzeltmeler.”
Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Ahmet Hamdi Tanpınar, 382 sayfa, Dergâh Yayınları, 2023.HARİTA, MÜZİK, AŞK…
Son sözü böyle sıra dışı bir çalışmaya imza atan Sakine Korkmaz’a verelim: “Eleştirel baskıyı özel kılan fotoğraf ve çizimlere gelince, fotoğraflar bazen arka planda, bazen Mümtaz’ın yürüyüşlerinden, bazen de ilçe ve semtlerden çekiliyor. Nuran ve Mümtaz’ın İstanbul’daki gezi yerleri, yaklaşık olarak Barış zamanlarından – 1930’ların sonlarından kalma görüntülerdir. Bu yürüyüşler ve geziler sırasında adı geçen binaların ve yerlerin çizimleri rotalara uygun olarak yerleştirilmiştir. Sondaki katlanmış harita ise değerli bir özellik: İstanbul’un kentsel dokusunu romanın geçtiği döneme olabildiğince yakın gösteriyor. 1922-45 tarihli Pervititich haritaları ve Osman Nuri Ergin’in 1934 tarihli İstanbul Şehir Rehberi’ni referans alarak hazırladığımız harita, “Nuran ve Mümtaz’ın geçtiği yolları ve yerleri izlerken, ‘Huzur’ müziğini dinleme fırsatı verecek.”
